Jednym z założeń Feministycznej Akcji Letniej jest transinkluzywność. Oznacza to, że FALa jest wydarzeniem otwartym na osoby transpłciowe. Staramy się prowadzić działania promocyjno- informacyjne tak, by osoby transpłciowe czuły się zaproszone i tworzyć na obozie przestrzeń, w której wszystkie osoby uczestniczące, w tym osoby transpłciowe, będą mogły czuć się równie komfortowo. Osoby transpłciowe są w gronie osób uczestniczących i w gronie osób organizujących obozy.
Poniżej opisujemy czym jest transpłciowość oraz podpowiadamy, na co w swoim zachowaniu zwrócić uwagę wchodząc w interakcję z osobami, które nie wpisują się w binarny podział kobiety/mężczyźni.
Czym jest transpłciowość?
Tłumacząc, czym jest transpłciowość, można sięgnąć po definicje medyczne lub po definicje postępowe/ aktywistyczne. Dyskurs medyczny jest silnie krytykowany przez osoby działające na rzecz osób trans i queer (wyjaśnienie pojęć poniżej). Z kolei definicje postępowe/aktywistyczne zwykle są formułowane przez te osoby, które są do tego najbardziej uprawnione – czyli przez same osoby transpłciowe. Dlatego właśnie te definicje stawiamy na pierwszym miejscu.
- Definicja aktywistyczna
Osoby, których płeć nie jest wynikiem płci przypisanej im przy urodzeniu, określają się jako transpłciowe. Mogą to być osoby przed, po i bez żadnych operacji, osoby crossdressujące, o tożsamościach trans, drag kings i drag queens, androgeniczne i wszystkie inne które przekraczają społeczne bariery płci. Niektóre osoby trans zmieniają swoje imiona i/albo biorą hormony w celu zmiany swojego ciała tak, żeby odpowiadało wybranej przez nie płci. Niektóre osoby także przechodzą operacje, tak żeby zmienić swoje ciało na różne sposoby (np. implanty piersi). Dla niektórych nie chodzi o trans, są po prostu tym czym są, na przykład kobietą albo mężczyzną.
Określenia powiązane z transpłciowością:
Transgenderyzm – termin parasolowy, używany w celu podkreślenia wspólnoty politycznej osób o wszelkich rodzajach tożsamości płciowej, które nie podporządkowują się społecznym normom wyznaczonym kobietom i mężczyznom i które w wyniku tego doświadczają opresji. Początkowo ukuty jako termin definiujący zjawiska pomiędzy transwestytyzmem a transseksualizmem rozumianym jako dotyczący medycznych interwencji w ciało.
Transwestytyzm (eonizm, metatropizm, crossdressing) – polega na upodobnianiu się do osoby płci przeciwnej niż ta przypisana oficjalnie przy urodzeniu, poprzez ubiór i zachowanie w celu osiągnięcia satysfakcji emocjonalnej (transwestytyzm podwójnej roli) bądź seksualnej (transwestytyzm fetyszystyczny).
Queer/kłir – queer to angielskie słowo oznaczające “dziwny”. Było ono używane jako obraźliwe określenie osób nieheteroseksualnych w XX wieku, głównie w USA, miało podkreślać nienaturalność homoseksualności. W latach 80tych słowo to zostało “odzyskane”, środowisko LGBT zaczęło sę nim posługiwać, aby pozbawić je negatywnego nacechowania. Dziś używane jako termin parasolowy do określenia wszystkich przejawów nienormatywości związanej z płcią i seksualnością. Na język polski można je przetłumaczyć jako „odmieniec”.
Cispłciowość – „Cispłciowa norma to wiara w binaryzm płci i prostej konfiguracji przyczynowo-skutkowej – „rodzisz się kobietą → masz ciało kobiety → więc jesteś kobietą”. Jej zmodyfikowane wersje to to, co osoby transpłciowe, szczególnie zaś transkobiety, słyszą na co dzień. „Urodziłaś się mężczyzną → nawet jeśli masz teraz ciało kobiety → nie jesteś kobietą”, „może i urodziłaś się kobietą → miałaś kiedyś ciało mężczyzny → nie możesz być kobietą”. Z cispłciowej normy rodzi się cisseksizm – przekonanie o tym, że każda osoba wymykająca się cisnormie jest zaburzona i że powinna dążyć do podporządkowania się cisnormie.” (za http://transfuzja.org)
- Definicja oficjalna
Zaprezentowany poniżej dyskurs medyczny dotyczący transseksualizmu jest często krytykowany przez osoby zajmujące się aktywizmem na rzecz osób trans i queer. Jest on silnie binarny i nie uwzględnia perspektywy pozostawania poza definicjami kobieta-mężczyzna. Poniższą definicję, zaczerpniętą z wikipedii, warto czytać mając na uwadze tę krytykę.
„Transseksualizm (łac.transire → przechodzić; łać. sexualis → płciowy; łac. sexus → płeć[1]), określany jest także mianem zaburzenia tożsamości płciowej (ang.gender identity disorder) – polega na pragnieniu życia i bycia akceptowanym jako osoba płci odmiennej fizycznie, czemu towarzyszy zazwyczaj uczucie niezadowolenia z powodu własnych anatomicznych cech płciowych oraz chęć poddania się leczeniu hormonalnemu czy operacyjnemu, by własne ciało uczynić możliwie najbardziej podobnym do ciała płci preferowanej. Emocjonalny komponent transseksualizmu określany jest mianem zespołu dezaprobaty płci (ang. gender dysphoria). Osoby o biologicznych cechach płci męskiej, ale poczuciu bycia płci żeńskiej określane są jako M/K (M-F, MTF – ang.male-to-female) lub transkobiety, natomiast osoby o biologicznych cechach płci żeńskiej, lecz czujące się mężczyzną określa się jako K/M (F-M, FTM – ang.female-to-male) lub transmężczyźni” (za: pl.wikipedia.org)
Transseksualizm jest oficjalnie, w dyskursie medycznym, kwalifikowany jako zaburzenie i tłumaczony jako „zaburzenie dotyczące struktur mózgowych, nie można go nabyć, z tym się człowiek rodzi. Determinacja płci człowieka zaczyna się w okresie 6 tygodnia ciąży. Obecność chromosomów Y warunkuje powstawanie jąder, produkcję testosteronu. Natomiast nieco później, po ukształtowaniu się płci biologicznej, następuje tworzenie informacji mówiącej o poczuciu własnej płci. Najprawdopodobniej u osób transseksualnych w tym momencie występuje jakiś czynnik hamujący działanie odpowiedniego hormonu. Proszę spojrzeć, genów mamy 30 tysięcy, zmiana w jednym z nich, w jednej reakcji biochemicznej może spowodować zaburzenie. Myślę, że w tym przypadku tak jest, ale czym to jest spowodowane, tego dzisiaj nie wiemy.” (za http://transfuzja.org)
Wskazówki – Interakcje z osobami pozostającymi poza binarnym podziałem płciowym
1. Szufladkowanie
Myślisz, że wiesz jaka jest płeć biologiczna albo społeczna danej osoby? Nie można nigdy być pewną_ym. I też nie o to chodzi, żeby mieć zawsze absolutną pewność.
Jedną z możliwości jest spytanie osoby o jej preferowany zaimek (on, ona, obydwa, żaden albo coś zupełnie innego). Możesz też próbować unikać używania wyrażeń określających czyjąś płeć i używać zamiast tego czyjegoś imienia lub słowa “osoba” (chociaż język polski nie pozwala na wiele możliwości na tym polu). Szanuj samo-identyfikację innych osób. Traktuj je poważnie, nawet jeśli nie rozumiesz wszystkiego. Tak, jak i inne kategorie stworzone w celu budowania hierarchii, płeć jest konstruktem a nie czymś “naturalnym”.
Określanie się przez kogoś jako osoba trans nie ma nic wspólnego z seksualnością. Osoby trans mogą pożądać różnego rodzaju ludzi albo wcale nie czuć pociągu seksualnego. Osoby trans nie spędzają też całego swojego czasu na kłirowych imprezach. Niech nie zaskoczy cię, że spotkasz osobę trans na antyfaszystowskiej demonstracji albo na spotkaniu. Jeśli chodzi o etniczność, status ekonomiczny, wykształcenie i ogólne umiejętności – osoby trans są tak samo różnorodne pod tymi względami jak każda inna osoba.
2. Wyautowanie
Wiesz, że ktoś jest trans? Czy wiesz też, jak poufna jest ta informacja? Niektóre osoby są “wyautowane” – mówią otwarcie o swojej transpłciowości; dla innych historia ich płciowości jest sprawą prywatną. Często jest to zależne od sytuacji, np. czy dla danej osoby “wyautowanie” się w tym konkretnym momencie wydaje się bezpieczne. Często zdarza się że osoby trans nie lubią, kiedy wspomina się ich stare imię. Najprościej jest dać osobie przestrzeń do decydowania kto i co powinien_winna o niej wiedzieć.
3. Pytania
Jeśli chcesz się czegoś dowiedzieć to w porządku, ale pamiętaj że osoby trans mogą nie być gotowe żeby zawsze i wszędzie tłumaczyć innym, o co chodzi. Osoby trans mają też swoją przestrzeń prywatną. Zastanów się, czy rozmowa, którą prowadzicie jest naprawdę na tyle intymna, żeby pytać o genitalia, hormony, operacje, rodzinę?
4. Lukizm
Jeśli jakaś osoba wydaje ci się ładna/seksowna/pociągająca/etc – w porządku. Ale bądź ostrożna_y w ocenianiu ciał innych osób. Możliwe, że ktoś poczuje, że się gapisz albo wywierasz presję. Pamiętaj o szacunku i nie traktuj innych jak egzotycznych obiektów w muzeum.
I, jak zawsze, jeśli ktoś ci się podoba, nie zakładaj, że na pewno będzie to odwzajemnione. Pytaj! Zwracaj uwagę na komunikację niewerbalną.
5. Solidarność
Byłoby świetnie, gdybyś rozważył_a zareagowanie, jeśli widzisz transfobiczne zachowania. Serio. Zwyczajnie, nie ignoruj transfobicznych zachowań! Jeśli zauważysz, że coś się dzieje, postaraj się wesprzeć osobę, która tego doświadcza. Może być pomocne nawet zwyczajne poprawienie złego zaimka. Tak jak wszystkie inne rodzaje opresji, transfobii zostałyśmy i zostaliśmy nauczeni_one. Pozbycie się tego jest procesem, ale też odpowiedzialnością.
6. Wszystkie i wszyscy ciągle się uczymy
Nie bój się, że zrobisz coś nie tak. Wszyscy i wszystkie ciągle uczymy się nowych rzeczy, czasem na błędach, to część procesu!
Dalsza lektura:
http://transfuzja.org/pl/artykuly/artykuly_teksty_opracowania/porozmawiajmy_o_cisnormie.htm